Wytyczne dotyczące stosowania materiałów wzbogacających środowisko dla świń
| ! | Zapewnienie wystarczającej ilości odpowiednich materiałów jest konieczne, aby umożliwić świniom spełnienie ich wrodzonej potrzeby poszukania pożywienia, gryzienia i rycia. |
Podstawowe właściwości materiałów wzbogacających
Materiały wzbogacające powinny posiadać następujące cechy:
 |
BEZPIECZNE: materiały wzbogacające nie mogą zagrażać zdrowiu zwierząt. |
Poniżej wymieniono przykłady materiałów, których nie należy używać ze względu na ryzyko dla zdrowia zwierząt:
- ryzyko obrażeń:
- syntetyczny sznurek – połknięty może spowodować niedrożność jelit,
- metalowe paski w oponach – mogą prowadzić do okaleczenia i powstania ran,
- bardzo suche drewno – może pękać przy gryzieniu i wbić się w tkanki miękkie.
- ryzyko skażeniabiologicznego lub chemicznego:
- źle przechowywana słoma, nieprzetworzony torf/kompost grzybowy – może być źródłem czynników chorobotwórczych i mykotoksyn,
- suche i pylące trociny – mogą działać drażniąca na układ oddechowy i oczy,
- brudne obiekty – mogą stanowić rezerwuar czynników chorobotwórczych.
 |
JADALNE: dostarczony materiał powinien mieć przyjemny zapach i smak, co spowoduje, że świnia będzie zainteresowana ww. materiałem; najlepiej gdyby zawierał czynniki działające korzystnie na z punktu widzenia żywienia zwierząt. |
 |
NADAJĄCE SIĘ DO ŻUCIA: świnia powinna móc gryźć dostarczony materiał, np. świeże drewno lub naturalna lina; zawieszone w kojcach zabawki „gryzaki” wykonane z materiałów odpornych na gryzienie nie stanowią właściwych materiałów wzbogaceniowych. |
 |
NADAJĄCE SIĘ DO BADANIA: świnia powinna mieć możliwość rycia np. trociny lub torf. |
 |
NADAJĄCE SIĘ DO MANIPULOWALNIA: świnia powinna mieć możliwość zmiany położenia, wyglądu lub struktury materiału, np. kompost grzybowy. |
Rodzaje materiałów wzbogacających
| MATERIAŁY OPTYMALNE | MATERIAŁY SUBOPTYMALNE |
| Optymalne materiały mogą być stosowane samodzielnie, ponieważ posiadają wszystkie niezbędne właściwości w celu zaspokojenia potrzeb świń. | Materiały mogą być stosowane jako jedyny składnik wzbogacania środowiska, ale należy stosować je w połączeniu z innymi materiałami. |
Do takich materiałów należą:
|
Do materiałów tych należą:
|
| Przy stosowaniu słomy i zielonki pozyskiwanych na obszarach objętych ograniczeniami ustanowionych w związku z (afrykańskim pomorem świń (ASF) należy mieć na uwadze okresy ochronne wynikające z przepisów w zakresie bioasekuracji (rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 sierpnia 2021 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń). |
Materiały te stosowane jako ściółka zwykle zaspokajają potrzeby badawcze i manipulacji, ale nie są jadalne ani nie nadają się do żucia. Wiszące liny lub worki, wykonane z włókien naturalnych (takich jak sizal lub juta), świnie mogą ciągnąć, potrząsać nimi, przeżuwać i rozerwać je, są więc znacznie skuteczniejsze niż metalowe łańcuchy. Istotne jest, aby liny miały ok. 1 m długości i były zawieszone tak, aby końce ich dotykały podłogi. W celu zwiększenia atrakcyjności oraz przedłużenia okresu użytkowania, na linach można zawiązać węzły. Należy pamiętać, że świnie ryjąc mają opuszczoną głowę, dlatego materiały manipulacyjne typu liny, worki i łańcuchy powinny być zawieszane tak, aby świnie mogły przyjąć pozycję jak przy ryciu. W systemach, w których nie można zapewnić świniom ściółki, należy zastosować kombinację materiałów wzbogacających np. łańcuchy z przymocowanym kawałkiem miękkiego drewna + jadalne formy wzbogacania, takie jak warzywa (rzepa itp.) lub pasze w stojakach itp. |
W kojcach, w których jest rusztowa podłoga materiały optymalne mogą być dostarczane w podajnikach, stojakach lub cylindrach. Stosowanie słomy lub zielonki na podłogach rusztowych wymaga pocięcia materiału, chociaż jest on wówczas mniej atrakcyjny dla zwierząt. Podajniki lub stojaki powinny mieć odpowiednie szczeliny, aby zapobiegać wyciągnięciu zbyt dużej ilości materiału.
 |
 |
 |
 |
W niektórych gospodarstwach udaje się zastosować słomę także w systemach rusztowych.
 |
Doświadczenia z hodowli trzody chlewnej pokazują, że w przypadku umieszczenia słomy w kojcu podłogą rusztową, świnie załatwiają potrzeby fizjologiczne w strefie podłogi rusztowej i zwykle nie zanieczyszczają odchodami ściółki. |
 |
W przypadku prosiąt dobrze sprawdzają się poddany obróbce torf i miękkie materiały, takie jak liny sizalowe, liny konopne lub worki jutowe. |
Ww. materiały są atrakcyjne dla wszystkich kategorii świń. Należy je wyłożyć w taki sposób, aby świnia nie mogła oderwać dużych kawałków, które mogłyby wpaść przez listwy i zakłócić działanie systemu usuwania gnojowicy.
 |
Świeże drewno (kawałki drzew ściętych w ostatnich miesiącach i nie suszone), zawieszone poziomo poniżej poziomu pyska, skutecznie podtrzymuje uwagę świń przez kilka miesięcy. Aby utrzymać zainteresowanie świń, kawałki drewna powinny być regularnie wymieniane, aby wystarczająca część materiałów wzbogacających była świeża i zachowała zapach. ! W przypadku loch w kojcach porodowych mogą wystąpić trudności w zapewnieniu wzbogacenia środowiska, ale słomę można przyciąć do długości zgodnej z większością systemów porodowych. Alternatywnie można zapewnić tkaniny jutowe lub worki. |
| MATERIAŁY O ZNACZENIU MARGINALNYM | ||
|
||
Materiały o marginalnym znaczeniu obejmują przedmioty, takie jak:
|
  |
 |
Ocena jakości materiałów wzbogacających
- Podczas 2 minutowej obserwacji świń należy:
- policzyć ile świń bada materiał wzbogacający (A), w tym ile świń manipuluje materiałami optymalnymi lub suboptymalnymi (słoma, siano, drewno, trociny, grzyb, kompost, torf,) a ile materiałem o marginalnym znaczeniu (wiszący obiekt lub piłka);
- policzyć ile świń, wchodzi w interakcję z innymi świniami i wyposażeniem kojca (B), w tym ile świń dotyka pyskiem innej świni, podłogi lub wyposażenia kojca. Należy także wliczyć tzw. puste żucie, przewracanie języka itp. W przypadku oceny zachowania świń przy korycie lub poidle, należy rozróżnić świnie manipulujące instalacją (zachowania stereotypowe), od tych, które jedzą lub piją.
- Następnie należy ocenić dostęp świni do materiałów wzbogacania:
Liczba świń wykonujących (A) / liczbę świń wykonujących (A) + (B) = Z
Z x 100 = x %
- Wynik x% należy porównać z poniższą tabelą
Maksymalne zachowania eksploracyjne Średnie zachowania eksploracyjne Minimalne zachowania eksploracyjne 100% - 86,4% 83,3% - 18,1% 18% - 0%
Jeśli na podstawie tej oceny, świnie zostaną ocenione jako wykazujące „minimalne zachowanie eksploracyjne” konieczne jest wprowadzenie odpowiednich zmian poprzez wprowadzenie wystarczającej ilości optymalnych lub suboptymalnych materiałów wzbogacających.
W przypadku średniego natężenia zachowań eksploracyjnych dodatkowy materiał wzbogacający nie jest wymagany. Jednak należy zwrócić uwagę czy średnie natężenie zachowań eksporacyjnych nie znajduje się w dolnym zakresie, wówczas można rozważyć wprowadzenie dodatkowego materiału wzbogacającego, aby zapobiec rozwinięciu się frustracji i związanego z nim zjawiska obgryzania ogonów.
Ocena wykorzystania materiałów wzbogacających obejmuje:
- ocenę śladów użytkowania:
- widoczne ślady po ugryzieniach w drewnie, obszary wilgotne/mokre w wyniku kontaktu ze śliną świadczące o używaniu przez zwierzęta; materiały suche i zakurzone świadczą o braku zainteresowania nimi przez świnie.
- widoczne ślady po ugryzieniach w drewnie, obszary wilgotne/mokre w wyniku kontaktu ze śliną świadczące o używaniu przez zwierzęta; materiały suche i zakurzone świadczą o braku zainteresowania nimi przez świnie.
Lista Powiatowych Inspektoratów Weterynarii województwa kujawsko-pomorskiego
Aleksandrów Kujawski |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Aleksandrowie Kujawskim ul. Wyspiańskiego 3 87-700 Aleksandrów Kujawski tel.: 54 282 27 03; 54 282 30 06 fax: 54 282 27 03 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piw-aleksakuj.naszbip.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii dr n. wet. Dariusz Hołody tel.: 54 282 27 03 Z-ca Powiatowego Inspektoratu Weterynarii lek. wet. Iwona Zuchniak tel.: 54 282 27 03 |
Brodnica |
|
|
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Brodnicy |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Grzegorz Głogowski tel.: 56 493 46 03 Z-ca Powiatowego Inspektoratu Weterynarii lek. wet. Ewelina Rosik tel.: 56 493 46 03 |
Bydgoszcz |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Bydgoszczy ul. Cieplicka 5 85-377 Bydgoszcz tel. 52 379 64 00; 52 379 82 72 fax: 52 320 71 36 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piwbydgoszcz.idsl.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Andrzej Dobosz tel. 52 333 27 31 |
Chełmno |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Chełmnie ul. Słowackiego 14 86-200 Chełmno tel.: 56 686 34 20; 56 676 06 20 fax: 56 686 34 20 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. bip.piwchelmno.pl/ |
Powiatowy Lekarz Weterynarii |
Golub-Dobrzyń |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Golubiu-Dobrzyniu ul. Brzozowa 9 87-400 Golub-Dobrzyń tel.: 56 683 28 87 fax: 56 683 28 87 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. bip.piwgolubdob.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Ernest Wawrzyniuk tel.: 56 683 28 87 Z-ca Powiatowego Lekarza Weteynarii lek. wet. Piotr Wieczorek tel.: 56 683 28 87 |
Grudziądz |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Grudziądzu ul. Szosa Toruńska 7 86-300 Grudziądz tel.: 56 462 48 44 fax: 56 462 48 44 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piw.bip.gov.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii |
Inowrocław |
|
|
Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Inowrocławiu |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Roma Czekalska-Kaźmierska |
Lipno |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Lipnie ul. Sierakowskiego 12 87-600 Lipno tel.: 54 287 22 04 fax: 54 288 46 83 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piwlipno.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Tomasz Moczkowski tel.: 54 287 22 04 |
Mogilno |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Mogilnie ul. Obrońców Mogilna 1 88-300 Mogilno tel.: 52 315 27 39; 52 318 04 54 fax: 52 315 12 58 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. www.piwmogilno.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Krzysztof Kosiński tel.: 52 318 04 54 Z-ca Powiatowego Lekarza Weterynarii lek. wet. Anna Maria Kapturska tel.: 52 315 27 39 |
Nakło nad Notecią |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Nakle nad Notecią ul. Dworcowa 26 89-100 Nakło nad Notecią tel.: 52 386 07 76 fax: 52 386 07 76 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piw.naklo.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Piotr Kwiatkowski tel.: 52 386 07 76 Z-ca Powiatowego Lekarza Weterynarii lek. wet. Elwira Krause-Obrzanowska tel.: 52 386 07 76 |
Radziejów |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Radziejowie ul. Brzeska 53 88-200 Radziejów tel.: 54 285 35 10 fax: 54 285 35 10 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. bip.piwradziejow.pl/ |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Anna Pułkownik tel.: 54 285 35 10 Z-ca Powiatowego Lekarza Weterynarii lek. wet. Ewelina Balcerak |
Rypin |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Rypinie ul. Nowy Rynek 15 87-500 Rypin tel.: 54 280 27 87; 54 280 27 01 fax: 54 282 27 01 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. www.piwrypin.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek.wet. Joanna Monika Żychniewicz tel.: 54 280 27 87 Z-ca Powiatowego Lekarza Weterynarii lek.wet. Marta Łętkowska tel.: 54 280 27 01 |
Sępólno Krajeńskie |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Sępólnie Krajeńskim ul. Kościuszki 17 89-400 Sępólno Krajeńskie tel.: 52 388 12 25 fax: 52 388 12 25 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. sepolno.piwet.org |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Małgorzata Majewska tel.: 52 388 12 25 |
Świecie |
|
| Powiatowry Inspektorat Weterynarii w Swieciu ul. Wojska Polskiego 195a 86-100 Świecie tel.: 52 331 14 24 fax: 52 331 16 54 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piwswiecie.bip.gov.pl/ |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek.wet. Katarzyna Wolska tel.: 52 331 14 24 |
Toruń |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Toruniu ul. Antczaka 39/41 87-100 Toruń tel.: 56 659 85 32; 56 655 30 30 fax: 56659 85 32 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. www.piw.torun.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Violetta Hermann - Krupińska tel.: 56 659 85 32 Z-ca Powiatowego Lekarza Weterynarii lek. wet. Andrzej Borowski tel.: 56 655 30 30 |
Tuchola |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Tucholi ul. Kopernika 2 89-500 Tuchola tel.: 52 336 30 75 fax: 52 336 30 75 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. tucholapiw.bip.gov.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek.wet. Michał Mikołajczak tel.: 52 336 30 75 |
Wąbrzeźno |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Wąbrzeźnie ul. Wolności 44 87-200 Wąbrzeźno tel.: 56 688 00 95 fax: 56 688 00 95 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piwet.bip.gov.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Wojciech Choroszkiewicz tel.: 56 688 00 95 |
Włocławek |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii we Włocławku ul.Planty 18 87-800 Włocławek tel.: 54 234 10 18 fax: 54 234 10 18 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. www.piw.wloclawek.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii Maciej Bachurski tel.: 54 234 10 18 Z-ca Powiatowego Lekarza Weterynarii lek. wet. Andrzej Klimowski tel.: 54 234 10 18 |
Żnin |
|
| Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Zninie ul. Nowa 4 88-400 Żnin tel.: 52 303 20 06 fax: 52 303 01 75 e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. piwznin.pl |
Powiatowy Lekarz Weterynarii lek. wet. Andrzej Domagalski tel.: 52 303 20 06 |
MOBBING
DEFINICJA KODEKSOWA
„Mobbing - oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników." Kodeks Pracy, art. 943 § 2
CO TO JEST MOBBING?
Mobbing to różnego rodzaju wrogie działania wobec pracownika. W środowisku pracy jest to stosowanie metod, których celem jest dyskredytacja osoby w oczach innych pracowników, pozbawienie jej godności oraz zniszczenie psychiczne.
JAK ROZPOZNAĆ MOBBING?
Mobbing ma miejsce, jeśli wobec pracownika podejmowane są następujące działania:
- upokarzanie i poniżanie (np. wyśmiewanie, nieodpowiednie żarty, obraźliwe gesty, sarkazm, publiczna krytyka wyglądu)
- zastraszanie (np. zakaz robienia przerw pod groźbą utraty pracy, groźby ustne, używanie wulgaryzmów, stosowanie przemocy fizycznej, zastraszanie zwolnieniem z pracy, reagowanie krzykiem)
- pomniejszenie kompetencji (np. nieuzasadniona krytyka, zlecanie zadań poniżej kompetencji, niezlecanie żadnych zadań do wykonania)
- izolacja (np. rozsiewanie plotek, unikanie rozmów, ignorowanie, przeniesienie stanowiska pracy z dala od współpracowników)
- utrudnianie wykonywania pracy (np. wydawanie niejasnych poleceń, zatajanie informacji lub udzielanie informacji fałszywych)
- stałe przerywanie wypowiedzi
- napastowanie przez telefon
- ustne groźby i pogróżki
- groźby na piśmie
- różnego rodzaju aluzje
- stałe unikanie przez przełożonego rozmów z ofiarą
- uniemożliwianie wypowiedzi
- zabronienie współpracownikom rozmów z ofiarą
- fałszywe ocenianie zaangażowania w pracę
- wyśmiewanie narodowości lub pochodzenia
- odbieranie prac zadanych wcześniej do wykonania
- powierzanie zadań poniżej umiejętności
- zarzucanie wciąż nowymi pracami do wykonania
PRZYKŁADY MOBBINGU
- traktowanie ,.jak powietrze"
- rozsiewanie plotek
- sugerowanie choroby psychicznej
- wyśmiewanie niepełnosprawności lub kalectwa
- parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia lub gestów w celu ośmieszenia osoby
- atakowanie przekonań politycznych lub religijnych
- powierzanie zadań przerastających możliwości i kompetencje
- zmuszanie do wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia
- grożenie przemocą fizyczną
- stosowanie jakiejkolwiek przemocy fizycznej
- przyczynianie się do ponoszenia kosztów, w celu zaszkodzenia poszkodowanemu
- wszelkie działania o podłożu seksualnym
JAK REAGOWAĆ NA MOBBING?
Każdy pracownik poddawany mobbingowi lub będący świadkiem takiego zachowania jest zobowiązany złożyć pisemne zawiadomienie w tej sprawie do Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii.
JAK ZŁOŻYĆ ZAWIADOMIENIE?
Zawiadomienie ma formę pisemną i powinno zawierać:
- opis stanu faktycznego (zaistniałej sytuacji),
- ewentualne dowody (w tym wskazanie świadków),
- określenie sprawcy bądź sprawców,
- własnoręczny podpis,
- datę zawiadomienia.
Zawiadomienie składane jest w sekretariacie Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii.
PROCEDURA WYJAŚNIAJĄCA
Po otrzymaniu zawiadomienia Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Lekarz Weterynarii powołuje Komisję Antymobbingową. Komisja wyjaśnia okoliczności opisane w zawiadomieniu poprzez:
- wysłuchanie pracownika, w stosunku do którego, według zawiadomienia, stosowany był mobbing oraz pracownika obwinionego o mobbing,
- zbadanie ewentualnych dowodów i wysłuchanie świadków. Prace Komisji mają charakter poufny!
WYJAŚNIENIE SPRAWY
Wyjaśnienie sprawy przez Komisję Antymobbingową powinno się odbyć w ciągu 30 dni od dnia jej powołania. Po zakończeniu prac Komisja sporządza protokół, w którym przedstawia:
- opis dokonanych czynności,
- własną opinię w kwestii zaistnienia faktu mobbingu,
- ewentualne rekomendacje dla Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii.
Osoba, wobec której, według zawiadomienia, stosowany był mobbing, osoba obwiniana oraz kierownik k.o. zapoznają się z treścią protokołu.
PRZYKŁADOWE REKOMENDACJE KOMISJI
Rekomendacje Komisji mogą odnosić się do następujących obszarów:
- zmiana stosunku pracy osoby obwinianej,
- ustanie stosunku pracy tej osoby,
- pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej za naruszenie obowiązków pracowniczych.
UWAGA!
Zawiadomienie nie wyklucza dochodzenia roszczeń na drodze sądowej przez poszkodowanego.